Pasifik Okyanusu’nda büyüyen gizemli dev yapının sırrı ne?
Pasifik Okyanusu’nda, ilk olarak Kretase döneminde (145 – 66 milyon yıl önce) volkanik patlamalarla oluşmaya başlayan ve günümüzde de büyümeye devam eden büyük bir deniz altı platosu bulunuyor.
Hatta, Earth and Planetary Science Letters dergisinde 15 Ocak’ta yayınlanan yeni araştırmaya göre, Solomon Adaları’nın doğusunda yer alan Melanezya Sınır Platosu, hepsi farklı kök nedenlere sahip dört ayrı volkanizma darbesinden oluşmuş durumdu.
UZUN SÜRELİ VOLKANİK OLAYLAR KÜRESEL İKLİMİ BİLE ETKİLEYEBİLİR
Chip’in verdiği ayrıntılara göre Las Vegas’taki Nevada Üniversitesinden yerbilimci ve araştırma lideri Kevin Konrad, okyanus altındaki dev volkanik özelliklerin çoğu zaman yeterince anlaşılmamasından dolayı bu zaman çizelgesinin önemli olduğunu söylüyor. Bazı durumlarda, tek bir magma selinde oluşurlar ve büyük magmatik bölgeler olarak bilinirler. Bu devasa, uzun süreli volkanik olaylar o kadar dramatik ki genellikle küresel iklimi etkileyebilir ve hatta kitlesel yok oluşlarla da ilişkilendiriliyorlar.
Ancak diğer durumlarda, büyük magmatik bölgelere benzeyen özellikler aslında çok sayıda volkanik olayın kayaları bir katman pastası gibi biriktirmesiyle uzun süreler boyunca ortaya çıkar. Yeterli kaya örneği olmadığında bu ikisi arasında farkı belirlemek zor olabilir.
Konrad, WordsSideKick.com ile yaptığı görüşmede “Pasifik havzasında bilim insanlarının yalnızca tek bir örneğe sahip olduğu bazı özellikler var ve bu çok büyük, devasa tek bir olaya benziyor” dedi ve devam etti: “Bazen bu özellikleri ayrıntılı olarak örneklediğimizde, bunların aslında on milyonlarca yıl boyunca birden fazla darbeden oluştuğunu ve önemli çevresel etkilere sahip olmayacağını fark ediyoruz.”
Konrad ve çalışma arkadaşları, 2013 yılında beş haftalık bir araştırma görevi sırasında Melanezya Sınır Platosu’nu detaylı olarak örnekleme fırsatı buldu. Platoyu oluşturan deniz altı dağlarının ve volkanların yamaçlarından kayaları taramak için büyük bir zincir mekanizması kullandılar. Bu kayaların yaşlarını ve kimyasını inceleyerek platonun muhtemelen 120 milyon yıl önce oluşmaya başladığını öğrendiler. Diğer kayaların altında bulunan ve Robbie Sırtı olarak bilinen platonun bir kısmı muhtemelen bu dönemde muazzam bir bazaltik lav seli sırasında oluşmuştu. Bu, muhtemelen deniz seviyesinin üzerine ulaşamayan büyük bir deniz altı platosu yarattı.
Daha sonra, 45 milyon yıl önce, Pasifik’in bu parçası mantodaki sıcak noktanın üzerinden sürüklendi. Sıcak noktalar, mantodan yükselen ve tektonik plakaların ortasında volkanların oluşmasına neden olan ısıtılmış malzeme çıkışlarıdır. Örneğin Hawaii, sıcak noktanın oluşturduğu ada zincirlerinin bir örneğidir.
DENİZ ALTI DAĞI ZİNCİRİ OLUŞTURDU
Melanezya Sınır Platosu durumunda bu sıcak nokta, bugün hala Fransız Polinezyası altında varlığını sürdüren Rurutu-Arago sıcak noktasıydı. Bu, okyanus yüzeyinde yükselen adalarla birlikte, deniz dağı adı verilen bir deniz altı dağ zinciri oluşturdu. Bu adalar aşındı, ancak 13 milyon yıl önce deniz dağı başka bir sıcak noktanın, günümüzde Samoa Adaları’nı oluşturan Samoa sıcak noktasının üzerine sürüklendi.
Konrad, “magmanın 45 milyon yıl önce içinden geçtiği kanalların tümü, artık magmanın 13 milyon yıl önce geçmeye başlayabileceği önceden var olan zayıf noktalar haline geldi” dedi. Bu, zamanla yine deniz seviyesinin altına inen yeni adalar oluşturdu. Son olarak, son üç milyon yılda Tonga Çukuru’ndaki tektonik hareketler platoda yeni volkanik patlamaları tetikledi. Bu, daha önce meydana gelen sıcak nokta volkanizmasından tamamen farklı bir mekanizmaydı.
Konrad, Güney Pasifik’te çok sayıda sıcak nokta bulunduğunu, dolayısıyla diğer deniz dağlarının da zaman içinde benzer karmaşık şekillerde oluşmuş olabileceğini söyledi. Kar amacı gütmeyen Ocean Exploration Trust ve ABD Ulusal Oşinografi ve Atmosfer İdaresi, ABD’deki bu tür deniz dağlarından örnekler topluyor.
Konrad ve meslektaşları, örtüşen sıcak noktalar tarafından oluşturulmuş olabilecek Orta Pasifik dağlarından yakın gelecekte örnekler alacaklar. Konrad, bu yapıları, tek bir devasa volkanik olayın yarattığı büyük magmatik bölgelerden ayırmak için “okyanus orta levha üst yapıları” olarak adlandırmayı öneriyor.
Konrad, “Daha detaylı örnekleme yaptıkça daha fazla karmaşıklık bulacağız” diyor.
